Nadi Sudhi
9 september 2018Koan – wat is de volmaakte weg?
17 februari 2019In 2015 volgde ik de opleiding ‘Acceptance and Commitment Therapy’. Rond diezelfde tijd ontstond meer aandacht voor PTSS (post traumatisch stress stoornis) binnen de organisatie waar ik werkzaam ben. Artikelen van deskundigen vlogen over ons intranet. Één trok expliciet mijn aandacht, die startte met de vraag: hoe ga je om met angst? Ik las het antwoord van de psychotherapeut en mijn haren gingen recht overeind staan. Ik voelde een bepaalde prikkel die ik niet kon negeren. En schreef onderstaand artikel.
Op het eerste oog geeft hij geen verkeerde tips: relativeer (bijv. bij vliegangst: de kans op een tweede vliegramp in zo’n korte tijd vrijwel nihil) en rationaliseer (uiteindelijk moet de ratio het winnen).
Angst moet dus vooral worden aangepakt met het verstand. Door te relativeren en te rationaliseren. Hmmm. En wat als je gevoelens van benauwdheid, onveiligheid, trillen, hartkloppingen blijft ervaren? Niet alleen op je werk, maar ook in sociale situaties? Moet je die dan maar met je verstand weg-denken? Of positief denken? Hoe betrouwbaar is ons verstand nou eigenlijk? Is dat werkelijke een goede raadgever als je angst en paniek ervaart?
Ik heb zelf cognitieve gedragstherapie gehad. Voor een brute straatroof waarin ik werd bedreigd met een groot mes en 2 kopstoten had opgelopen. Het hielp. Gelukkig. Op dát moment. Echter, een aantal jaren later kwamen de paniekaanvallen en angstgevoelens in alle hevigheid terug. Op het werk tijdens overleggen. Het zweet brak me uit als het woord ‘straatroof’ viel. Mijn hartslag schoot omhoog alsof ik het ter plekke weer ervaarde.
Tijdens het overleg probeerde ik mijn ratio te gebruiken: A: wat denk ik nu? Help. Ik raak in paniek. En dat wil ik niet. Niet weer die straatroof. Dat was toch wel eens klaar nu? B: wat voel ik nu? Hartkloppingen, zweten, trillen, angst, paniek, gevoel van benauwdheid. C: wat is er nu werkelijk aan de hand? Ik zit rustig in een overleg. Er is niets aan de hand. Alles is veilig. Deze ABC-techniek had ik destijds geleerd tijdens het traject cognitieve therapie.
Ik zag de gekheid van de situatie natuurlijk ook wel in: zittend in een kamer met politiemensen om me heen (veiliger kon toch niet?!) en dat ik vervolgens een paniekaanval krijg bij het zien van hun wapens en het aanhoren van opgelezen aangiften van slachtoffers…
De gedachte: ach, wat is nou de kans dat mij nóg een keer een straatroof overkomt? Hielp niet mijn hartslag naar beneden te brengen. De gedachte: alles is veilig, er is niets aan de hand. Zorgde niet dat ik rustiger werd of mijn trillende handen afnam.
Irrationele, disfunctionele gedachten vervangen door rationele, positieve gedachten hoeft kennelijk dus niet altijd te werken. Relativeren en/of rationaliseren volgens de psychotherapeut in het artikel werkte voor mij dus niet.
En wat dan? Hoe ga je dan met angst, paniek, depressie en negatieve gedachten om?
En oh ja, een psychotherapeut is iemand die eerst 4 jaar lang de universitaire opleiding psychologie heeft afgerond en daarna nog 2 jaar heeft doorgeleerd tot psychotherapeut.
Ooit gehoord van de Acceptance and Commitment Therapy (ACT)? Het is een nieuwe vorm van gedragstherapie (ook wel derde generatie cognitieve gedragstherapie genoemd) die verschillende werkzame technieken met elkaar combineert. ACT gaat ervan uit dat het hebben van psychische klachten de normaalste zaak van de wereld is, zelfs voor therapeuten. Volgens ACT zijn gedachten niet te sturen en zijn problemen dus ook niet binnen het denken op te lossen. (uit: Time to ACT! Jansen & Batink, 2014).
ACT heeft mij geleerd te erkennen dat alles er mag zijn; te ontdekken wat ik werkelijk belangrijk vind in mijn leven; mijn gedachten niet zo serieus te nemen en nog veel meer. Ik wilde niet meer geleefd worden op basis van angst en rare aangeleerde regels van mijn verstand. Ik koos ervoor uit mijn hoofd te stappen, het leven in.
Of ik soms nog spanning ervaar? Ja natuurlijk en dat is heel menselijk ook. Door mijn getrainde opmerkzaamheid kan ik zeggen tegen mijn verstand: ‘Hey, I see you!’ Ik ga niet met mijn gedachten in discussie of ermee touwtrekken. Ik erken wat er is (en natuurlijk lukt dat echt niet altijd). De lading omtrent mijn eigen straatroof die traumatisch voor mij was, is geheel geneutraliseerd. Niet door te relativeren, maar door het herbeleven van de niet verwerkte emoties.
“Je hebt een heel leven aan ervaring niet nodig om nu te beginnen.”
Binnen de politie ligt naar mijn idee een groot taboe op het ‘voelen van’ en ‘dealen met’ emoties. Als politiemedewerker leer je al vanaf je opleiding om problemen (op straat) de kop in te drukken of te bevechten. Wellicht is deze strategie bij sommige collega’s ook in het hoofd geslopen om toe te passen op hun persoonlijke situaties. Binnen de teams voelt ook niet elke collega zich veilig genoeg te delen wat er werkelijk in hem of haar omgaat. Gelukkig komt daar wel steeds meer verandering in. Het oude systeem kalft af en er wordt meer openheid van zaken gegeven.
Hoe dan ook: ACT vergroot je psychologische flexibiliteit en leert dus wat voor jou het beste is hoe om te gaan met de situatie die je lastig vindt. Ons verstand is snel geneigd problemen, gedachten en gevoelens te willen verklaren. Daardoor ben je weer aan het touwtrekken in je hoofd. Wees gewoon bereid alles te ervaren.
Het leven is veel te mooi en te kort om het door je verstand te laten bepalen… Kruip uit de gevangenis van je hoofd en duik de ervaring in!
Meer lezen over de ACT?
Kijk dan hier
Trix heeft dit jaar de bijscholing gevolgd via Russ Harris ACT & Anxiety and Depression. Video